Mitologia grecka to prawdziwa skarbnica opowieści o człowieku, jego miejscu w świecie. To nie tylko historie bogów i herosów, ale przekazy, które wiele mówią nam o cechach człowieka i rządzących nim emocjach.
Mitologia grecka nie ma jednej, podstawowej wersji. Każda opowieść miała kilka, kilkanaście, a czasami kilkadziesiąt odmian różniących się niekiedy większymi lub mniejszymi szczegółami.
Mitologia grecka – czym jest?
Mitologia to zbiorów mitów, a więc opowieści, które traktowały o powstaniu świata, pojawieniu się bogów, historiach z nimi związanych. Z czasem w mitologii greckiej zaczęli pojawiać się herosi, czyli półludzie i półbogowie, którzy rodzili się ze związków bogów z ludźmi. Najsłynniejszym był oczywiście Herakles, syn Zeusa. Poza tym w mitologii pojawiali się również słynni władcy i królowie, jak choćby jeden z najtragiczniejszych starożytnych bohaterów – Edyp.
Mity stanowiły część greckiej religii, były opowieściami, w których zamknięte zostały wierzenia danej społeczności, wyobrażenia na temat bogów. Pierwotnie poszczególne opowieści składające się na mitologię grecką były przekazywane drogą ustną, dopiero z czasem zostały spisane. W międzyczasie wielokrotnie ulegały przekształceniom.
Bogowie greccy i historie z nimi związane:
- miały wyjaśniać to, co inaczej jawiło się jako niezrozumiałe,
- wyrażały odczucia i emocje wspólne dla grupy ludzi,
- przybliżały to, co nieznane,
- tłumaczyły, skąd wzięły się poszczególne obrzędy religijne i dlaczego wyglądają tak, a nie inaczej.
Mitologia grecka – postacie
Głównymi postaciami mitologii greckiej byli bogowie, którzy występowali najczęściej ze swoimi charakterystycznymi atrybutami, po których można ich było rozpoznać:
- Zeus – władca nieba i ziemi, jego atrybuty to piorun i orzeł,
- Hera – żona Zeusa, opiekunka rodzin, jej atrybuty to paw i owoc granatu,
- Posejdon – brat Zeusa, władca mórz i oceanów, występujący najczęściej z trójzębem,
- Afrodyta – bogini piękna i miłości, jej symbole to róża i gołąb,
- Atena – bogini mądrości z sową i drzewem oliwnym jako swoimi atrybutami,
- Hefajstos – bóg ognia, boski kowal z młotem i obcęgami,
- Artemida – bogini łowów z łukiem,
- Apollo – bóg sztuki, jego atrybuty to lira i drzewo laurowe,
- Ares – bóg wojny z atrybutami w postaci miecza i tarczy,
- Hermes – boski posłaniec, bóg kupców i złodziei, jego znakiem rozpoznawczym są skrzydlate sandały,
- Demeter – bogini urodzaju ze zbożem jako atrybutem,
- Hades – władca podziemia z atrybutami w postaci kluczy i berła oraz psem Cerberem,
- Dionizos – bóg wina, patron tragedii greckiej, jego atrybutem jest puchar wina.
Najsłynniejsze opowieści z mitologii greckiej
Trudno wskazać jednoznacznie top 10 najważniejszych opowieści z mitologii greckiej, niewątpliwie jednak do ważniejszych należą:
- opowieść o Demeter i Korze – Demeter była boginią plonów i całej przyrody, a w jej córce Korze zakochał się Hades. Pewnego popołudnia, kiedy Kora została zwabiona przez Hadesa pięknie pachnącym narcyzem, wyjechał on z podziemi na rydwanie i porwał dziewczynę do Tartaru, czyli krainy umarłych. Demeter szukała córki, w końcu ukryła się przed ludźmi a na świecie zapanowała susza i kolejne klęski. Zeus odnalazł córkę Demeter i kazał Hadesowi zwrócić ją matce, ten jednak najpierw zadbał, aby ukochana zjadła granat (symbol świata umarłych). Doszło jednak do kompromisu – przez pół roku Kora (Persefona, bo takie imię przyjęła jako bogini podziemia) była z matką (która była szczęśliwa, więc wiosną i latem wszystko rozkwitało), przez drugie pół z Hadesem (cierpienie Demeter oznaczało jesień i zimę oraz obumarcie przyrody);
- 12 prac Heraklesa – mit opowiada o karze, jaką na Heraklesa (znanego w mitologii rzymskiego jako Herkules) nałożyła wyrocznia za zabicie własnej rodziny. Były to zadania przewyższające siłę najmocniejszych z ludzi. Heraklesowi zaliczono 10 z tych zdań. 12 prac obejmowało m.in. zabicie hydry lernejskiej, schwytanie łani kerynejskiej, oczyszczenie stajni Augiasza, zdobycie pasa Hipolity czy sprowadzenie Cerbera z Hadesu;
- mit o Prometeuszu – według niego to Prometeusz stworzył człowieka z gliny pomieszanej ze łzami, duszę zaś stworzył z ognia niebieskiego. Tak powstały człowiek był jednak bardzo słaby, dlatego Prometeusz jeszcze raz ukradł z Olimpu ogień, podarował go ludziom i nauczył ich z niego korzystać zarówno do gotowania, jak i tworzenia broni. Prometeusz za swój postępek musiał ponieść karę. Zeus kazał stworzyć Pandorę, którą wysłał do Prometeusza z puszką, w której ukryte były wszelkie nieszczęścia. Kiedy Pandora ją otworzyła, wylały się na świat. Prometeusz w akcie zemsty podstępem zmusił bogów do tego, by wybrali, że ofiara im składana to będą zwierzęce kości, a nie delikatne mięso. Za to spotkała go najsurowsza kara. Zeus kazał przykuć Prometeusza do skały Kaukazu. Co dzień orzeł wyjadał mu wątrobę, która przez noc odrastała. Od tych mąk Prometeusza uwolnił dopiero Herkules;
- mit o wojnie trojańskiej – jego początków upatrywano w konflikcie bogiń, które chciały, by Parys rozstrzygnął, która z nich jest najpiękniejsza. Afrodyta przekupiła go, obiecując mu miłość najpiękniejszej kobiety na świecie, czyli Heleny. Ta niestety była już żoną Menelaosa, księcia Myken. Nie zważając na to, Parys ją porwał i tak zaczął się największy konflikt czasów starożytnych. Wokół wojny trojańskiej powstało bardzo wiele mitów, związanych z konkretnymi jej bohaterami.
Jakie znaczenie ma dla nas mitologia grecka?
Większość z nas zna mitologią grecką w wersji Jana Parandowskiego. Rozwinięcie wielu opowieści znajdziemy również w Iliadzie i Odysei Homera. Dzisiaj dla nas mity nie są raczej opowieściami o początkach świata, nie tłumaczą konkretnych zjawisk. Znacznie bardziej cenimy je jako opowieści o miejscu człowieka w świecie. Mity pouczają o wielu ludzkich słabościach, ale pokazują też naszą zdolność do heroizmu.
