Język polski i literaturaWiedzieć więcej

Oksymoron – co to za środek literacki i do czego służy?

Oksymoron to celowe, przemyślane zestawienie słów o przeciwstawnych znaczeniach. Jest to jeden z popularniejszych, ale i bardziej zaskakujących środków literackich. Przede wszystkim daje on klucz do niecodziennego sposobu opisu rzeczywistości. Jak dwa przeciwstawne słowa mogą to robić? Sprawdź.

Co to jest oksymoron?

Oksymoron to zestawienie słów, których znaczenia wzajemnie się wykluczają. Warto jednak podkreślić, że nie każde połączenie słów o przeciwstawnym znaczeniu jest oksymoronem. Spełnione muszą być konkretne warunki tego zestawienia. Definicja oksymoronu podkreśla, że jest to środek stylistyczny, który zakłada połączenie słów o wzajemnie wykluczających się znaczeniach, skojarzeniach, ale zestawienie to ma dać nowe sensy, uruchomić pracę znaczeń, zmusić czytelnika do refleksji, tak jak robi Adam Mickiewicz w słynnych Stepach akermańskich: „wpłynąłem na suchego przestwór oceanu”. Jeśli tego nie robi, mamy raczej do czynienia z antytezą.

Przykłady oksymoronów

Oksymorony bardzo często wykorzystywane są w literaturze, ponieważ pozwalają opisać świat w nowy sposób. Dzięki nim wskazuje się na nieoczywistości i zagadki. Do klasycznych przykładów oksymoronów zalicza się:

  • zimny ogień,
  • gorący lód,
  • sucha woda,
  • ciemna jasność,
  • czarna biel.

Z oksymoronów bardzo chętnie korzystali twórcy barokowi, wiele oksymoronów znajdziesz także u twórców romantycznych i w Młodej Polsce. Oksymoron występuje również w malarstwie.

Funkcja oksymoronu

Oksymoron w literaturze i sztuce jest wykorzystywany świadomie, to efekt zaplanowanej konstrukcji. Po oksymorony sięgamy przede wszystkim, by prowokować, wywoływać w odbiorcy określone emocje, pobudzać wyobraźnię, zaskakiwać i szokować. Oksymoron daje też podstawę do bogatej interpretacji złożonej rzeczywistości.

Fot. Adobe Stock