Duchy z II części Dziadów to najważniejsi bohaterowie dramatu. To one najwięcej mówią, ujawniają swoje grzechy i formułują przestrogi dla żywych. Obrzęd dziadów dla Mickiewicza był pretekstem do opowieści o człowieku i jego miejscu w świecie.
W II części Dziadów pojawiają się duchy lekkie, duch najcięższy i duch pośredni. Każdy z nich ma osobne przesłanie dla uczestników obrzędu.
Duchy lekkie w II części Dziadów – Józio i Rózia
Pierwszymi duchami, które przywołuje Guślarz w II części Dziadów Adama Mickiewicza, są duchy dwójki dzieci – Józia i Rózi. Są to tak zwane duchy lekkie, czyli te, które na ziemi były bardzo krótko – „zabłysły” i „spłonęły”.
- Józio i Rózia pojawiają się pod postacią aniołków, ale są nieszczęśliwe. Ich problemem jest bowiem to, że podczas swojego pobytu na ziemi miały wszystko, nie doświadczyły więc smutku i goryczy.
- Teraz także niby mają wszystko, ale droga do nieba pozostaje dla nich zamknięta. Proszą Guślarza o dwa ziarenka gorczycy – symbol trosk i kłopotów. Dzięki nim będą mogły wejść do nieba.
- Duchy lekkie zwracają uwagę na fundamentalną rolę, jaką odgrywa w życiu człowieka cierpienie:
Kto nie doznał goryczy ni razu,
Ten nie dozna słodyczy w niebie.
Najcięższy duch w Dziadach cz. II – Widmo Złego Pana
O północy Guślarz w II części Dziadów wzywa najcięższe duchy. Ich reprezentantem jest wielki grzesznik – Widmo Złego Pana.
- To duch dziedzica, który przez całe życie grzeszył, odmawiał ludziom pomocy, morzył głodem. Teraz sam błąka się po świecie głodny i spragniony.
- Do nieba nie dostanie się nigdy, ale nawet by trafić w końcu do piekła, musi otrzymać od kogoś odrobinę napoju i jedzenia.
- Dawni poddani odmawiają mu jednak i tej pomocy, przypominając jednocześnie wszystkie jego grzechy. Sam dziedzic podsumowuje swoją karę:
Bo kto nie był ni razu człowiekiem,
Temu człowiek nic nie pomoże.
- W ten sposób Mickiewicz w II części Dziadów za pomocą ducha dziedzica zwraca uwagę, że największym grzechem jest brak miłosierdzia, litości i wrażliwości na ludzką krzywdę.
Pasterka – duch pośredni w II części Dziadów
Ostatnim duchem, który pojawia się na zaproszenie Guślarza, jest Pasterka, czyli duch pośredni. Ten typ duchów reprezentuje osoby, które żyły wśród ludzi, ale nie dla świata.
- W przypadku Pasterki oznacza to, że drwiła ona ze wszystkich swoich adoratorów, była nieczuła na miłość, negowała myśl o małżeństwie.
- Za karę została skazana na samotność i nudę, ponieważ zawieszona jest między niebem a ziemią. Jak sama mówi:
Kto nie dotknął ziemi ni razu,
Ten nie może być w niebie.
- Pod postacią Pasterki kryje się refleksja Mickiewicza na temat ogromnej roli miłości w życiu. Poeta podkreśla, że nie można się nią bawić czy gardzić, bo to właśnie ona nadaje sens życiu.
Fot. Adobe Stock
