Odszkodowania wojenne istniały właściwie od początku cywilizacji. Dzięki nim napadnięta społeczność mogła odbudować się po wojnie. Poza tym ewentualna konieczność zapłacenia reparacji wojennych skutecznie studziła zapał do wywołania wojny.
Jako winnych rozpętania II wojny światowej w trakcie konferencji przywódców zwycięskich państw (USA, ZSRR i Wielkiej Brytanii) w Poczdamie w 1945 roku uznano Niemcy. Nałożono na nie obowiązek częściowego naprawienia szkód i wypłaty odszkodowania około 20 państwom, w tym Polsce.
Co to są reparacje wojenne?
Reparacje wojenne to zapłata za zniszczenia i inne straty, które musi zapłacić państwo – agresor, na rzecz kraju, który zaatakowało. Oczywiście ma to miejsce tylko w przypadku zwycięstwa kraju zaatakowanego lub korzystnego dla niego rozejmu.
W historii świata do zapłacenia największych reparacji wojennych zobowiązani zostali Niemcy. Po I wojnie światowej mieli zapłacić równowartość 132 mld marek w złocie, a po II wojnie światowej reparacje wyniosły aż 20 miliardów dolarów. Ani jedna, ani druga kwota nie została jednak nigdy zapłacona w całości.
Kto uzgadniał reparacje dla Polski po II wojnie światowej?
Jednym z państw, które poniosły największe straty w czasie II wojny światowej, była Polska i to ona powinna otrzymać od Niemiec duże reparacje wojenne. Niestety wtedy nasz kraj nie był niezależny i znajdował się w strefie wpływów ZSRR. Poza tym reparacje dla Polski uzgadniały Wieka Brytania i USA, które uznały, że Niemcy zapłacą reparacje ZSRR, a 15% z tej kwoty trafi do Polski.
Tak się jednak nie stało. Pod naciskiem ZSRR rząd Polski w 1953 roku ogłosił, że jednostronnie zrzeka się wszelkich roszczeń wobec Niemiec Wschodnich (ówczesnego NRD). Do dziś trwają dyskusje czy sprawa jest zamknięta, zwłaszcza że rezygnacja z reparacji została wymuszona. Po zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku Polska ponownie zażądała reparacji w związku z roszczeniami Niemców przesiedlonych po wojnie z trenerów Polski. W 1992 roku założono fundację „Polsko-Niemiecki Pojednanie”, dzięki której polscy obywatele otrzymali w sumie 4,7 mld zł. W 2004 roku Sejm przyjął uchwałę, która mówi o tym, że Polska „nie otrzymała dotychczas należnej rekompensaty finansowej i reparacji wojennych (…)” od Niemiec. Dziś partia rządząca postanowiła jeszcze raz upomnieć się o rekompensatę za szkody wojenne. Jednak opinie, czy Polska ma szanse na reparacje, są podzielone.
Komu Niemcy zapłacili reparacje wojenne?
Ostatecznie nie tylko Polska nie otrzymała reparacji wojennych po II wojnie światowej. Jednym z nielicznych państw w Europie, które doczekało się zadośćuczynienia ze strony Niemiec, jest Grecja. W 1960 roku podpisano umowę, na mocy której reparacje wojenne wypłacone Grecji od Niemiec wyniosły 115 milionów marek, co zgodnie z umową zaspokajało wszystkie roszczenia Greków. Do dziś jednak pojawiają się w tym państwie głosy, że kwota ta jest zdecydowanie zbyt niska.
Nieistniejąca już Jugosławia otrzymała 8 milionów marek jako zadośćuczynienie za eksperymenty medyczne na obywatelach tego państwa oraz 36 mln dolarów w sprzęcie i maszynach zdemontowanych z niemieckich fabryk. Niemcy wypłaciły też odszkodowanie państwu Izrael za skonfiskowane dobra i pracę przymusową. Nigdy jednak nie zapłaciły za zamordowanych Żydów w czasie Holocaustu.
Fot. Adobe Stock
