W trakcie konferencji pokojowej w Poczdamie ustalono, że Niemcy mają zapłacić ZSRR 10 mld dolarów reparacji wojennych, z czego kraj ten miał przekazać Polsce około 1,5 mld dolarów.
Sprawa wypłaty odszkodowania za straty wojenne zawsze jest kwestią problematyczną. W przypadku wypłaty reparacji wojennych Polsce przez Niemcy po II wojnie światowej sytuację komplikuje jeszcze bardziej to, że w 1953 roku ówczesny rząd PRL oficjalnie zrzekł się roszczeń wobec Niemiec. Dla części polityków i prawników to wydarzenia ostatecznie zamyka wprawę reparacji, natomiast wielu podkreśla, że sprawa nadal jest otwarta.
Czy Polska faktycznie zrzekła się reparacji wojennych od Niemiec?
Zrzeczenie się reparacji ze strony Niemiec w 1953 roku odnosiło się tylko do ówczesnej NRD i nie obejmowało Niemiec Zachodnich (RFN). Poza tym deklarację wydał rząd podległy i uzależniony od innego państwa, czyli ZSRR. Decyzja nie była więc niezależna i nie może być uznana za wiążącą. Głównie na tych argumentach opierają się historycy i politycy, którzy twierdzą, że kwestia reparacji wojennych od Niemiec nie została zamknięta.
Zrzeczenie się reparacji wojennych potwierdził w 1970 roku ówczesny I sekretarz PZPR Władysław Gomułka w rozmowie z kanclerzem RFN. Stwierdził wówczas, że w 1953 roku Polska zrzekła się reparacji wobec Niemiec jako całości, a więc również RFN.
Czy Niemcy zapłacili reparacje wojenne Polsce?
Warto też pamiętać, że Polska otrzymała ze strony niemieckiej pewne rekompensaty za straty w trakcie II wojny światowej:
- elementem reparacji wojennych dla Polski było włączenie w granice naszego państwa m.in. Gdańska, Pomorza Zachodniego, ziemi lubuskiej czy Prus Wschodnich.
- W 1972 roku Polska otrzymała od rządu RFN 100 mln marek na rzecz ofiar eksperymentów medycznych dokonywanych na polskich obywatelach.
- W 1975 rząd niemiecki przekazał 1,3 mld jako odszkodowanie dla osób, które wykorzystywane były jako siła robocza, w formie zapłaty świadczeń emerytalno-rentowych.
- W roku 1992 założona została Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie, dzięki której Niemcy zapłacili polskim obywatelom około 4,7 mld zł reparacji wojennych, głównie więźniom obozów koncentracyjnych i gett.
Niewielkie szanse na uzyskanie reparacji od Niemiec
Szanse na uzyskanie reparacji od Niemiec są więc niewielkie. Co prawda niektóre państwa otrzymują od Niemiec środki finansowe jak choćby Namibia w Afryce. Nie są to jednak reparacje wojenne, a zadośćuczynienie za ludobójstwo, którego dopuszczali się Niemcy na ludności tego państwa, kiedy było jego kolonią na początku XX wieku. Również Grecja próbuje wezwać Niemcy do negocjacji, ale rząd w Berlinie stoi na stanowisku, że wszystkie roszczenia tego kraju zostały zaspokojone. Podobnie traktują sygnały płynące z Polski, uznając, że zrzeczenie się praw do reparacji wojennych w 1953 roku jest wiążące.
Fot. Adobe Stock
