Cechy pozytywizmu wiążą się przede wszystkim z użytecznością, społeczną odpowiedzialnością. Budowa nowego społeczeństwa to wyzwanie, któremu stara się sprostać nie tylko filozofia pozytywizmu, ale także i sztuka.
Hasła pozytywizmu to przede wszystkim praca, edukacja, odpowiedzialność społeczna.
Co określano mianem pozytywizmu w Europie i Polsce?
Pozytywizm w Europie obejmuje okres od lat 40. do lat 90. XIX wieku. W Polsce epoka ta kończy się także około roku 1890, natomiast zaczyna się nieco później, ponieważ dopiero w latach 60. XIX wieku (powstanie styczniowe). Nazwa epoki pozytywizmu pochodzi od słynnego dzieła „Wykład filozofii pozytywnej” Augusta Comte’a, które stanowi symbol filozofii tego okresu. Często definicja pozytywizmu uwzględnia także realizm, który stanowił dominujący nurt w literaturze epoki.
Najważniejsze hasła polskiego pozytywizmu
Aby zrozumieć, co to jest pozytywizm, warto wskazać na kluczowe hasła dla tej epoki:
- Pracę u podstaw – epoka pozytywizmu dostrzegła konieczność edukacji niższych warstw społecznych, przede wszystkim chłopów, ubogich robotników, którzy wyedukowani stanowiliby większą wartość dla społeczeństwa
- Pracę organiczną – jednym z założeń pozytywizmu był organicyzm, a więc przekonania, że społeczeństwo jest jak organizm, jeśli nie działa jeden element, wszystko idzie źle, dlatego stawiano na mobilizację wszystkich warstw społecznych;
- Kult pracy i techniki – w pozytywizmie ważny był utylitaryzm, wykonywanie pracy istotnej dla całego społeczeństwa, bycie przydatnym; jednocześnie bardzo mocno eksponowano temat rozwoju techniki, kolejnych wynalazków, to czas budowy fabryk i nowego modelu pracy
- Asymilację i równouprawnienie – dostrzeżono problem z asymilacją Żydów, wcześniej niedostrzegany brak edukacji u kobiet; starano się te grupy społeczne włączyć do wspólnej pozytywistycznej pracy.
Zobacz także: Epoki literackie – ramy czasowe, różnice, przedstawiciele
Sztuka pozytywizmu
Literatura pozytywizmu miała bardzo mocny wydźwięk dydaktyczny, promujący filozofię epoki. Jednocześnie dominował realizm w przedstawianiu codziennych problemów, warunków życia. Pod koniec epoki pojawił się naturalizm, który w zdecydowanie bardziej dosadny sposób portretował człowieka i jego życie.
Fot. Adobe Stock
