Irracjonalizm w romantyzmie był szalenie popularnym sposobem myślenia. Jako wyraz buntu wobec oświeceniowego racjonalizmu dowartościowywał intuicję, uczucia i emocje.
Definicja irracjonalizmu może być bardzo szeroka, ponieważ obejmować on może zarówno irracjonalizm emocjonalny, mistyczny, jak i egzystencjalny.
Irracjonalizm – co to za koncepcja?
Irracjonalizm w filozofii to koncepcja, która podważa lub neguje racjonalizm. O ile ten ostatni opiera się na przekonaniu, że rozum jest głównym źródłem wiedzy i poznania, o tyle irracjonalizm zakłada, że istnieją inne formy poznania, które są niezależne od logicznego myślenia i racjonalnego rozumowania.
Irracjonalizm w romantyzmie
Filozofowie romantyzmu byli wyznawcami irracjonalizmu – podkreślali znaczenie emocji, intuicji, fantazji i irracjonalnych aspektów ludzkiego doświadczenia. Byli przekonani, że rozum nie ma takich zdolności, aby uchwycić pełnię naszego istnienia, dlatego zwracali się w stronę mistycznych refleksji, dowartościowania sił nadprzyrodzonych itd. Bardzo jednak cenili ludzkie emocje, uczucia, przeczucia.
- Poeta i filozof Johann Gottfried Herder uważał, że intuicja i uczucia są bardziej autentycznymi źródłami poznania niż abstrakcyjne myślenie racjonalne.
- Friedrich Schelling, który podkreślał znaczenie niewidzialnych sił i tajemniczych aspektów rzeczywistości, które nie mogą być całkowicie objęte przez rozum.
- Adam Mickiewicz w słynnej balladzie „Romantyczność” podkreślał, że bardziej ceni „czucie i wiarę” niż „mędrca szkiełko i oko”.
Irracjonalizm – słownik młodopolan
Słownik irracjonalizmu przeszedł także do Młodej Polski. Był silnie obecny w pierwszym etapie rodzącego się modernizmu europejskiego, szczególnie za sprawą Henriego Bergsona, który ośrodkiem poznania uczynił ludzką intuicję. To również było irracjonalistyczne stanowisko filozoficzne. Myślenie to przejęli również twórcy modernizmu: Charles Baudelaire, Stephane Mallarme czy – w Polsce – Stanisław Przybyszewski, Bolesław Leśmian.
Źródło:
