Dekadentyzm to nurt światopoglądowy i artystyczny, charakterystyczny przede wszystkim dla przełomu XIX i XX wieku. Wtedy to zarówno filozofowie, jak i artyści wyrażali lęk przed tym, co przyniesie jutro.
Dekadentów spotykamy przede wszystkim pod koniec XIX wieku, ale pojęcie to funkcjonowało już w wieku XVIII, a i dzisiaj bywa używane w kontekście lęku przed postępem technologicznym zagrażającym cywilizacji.
Dekadentyzm – co to?
Samo pojęcie dekadentyzmu wywodzi się od francuskiego słowa décadence, które oznacza „chylenie się ku upadkowi” albo „schyłek”. Dekadentyzm narodził się w literaturze francuskiej w latach osiemdziesiątych XIX wieku, a z Francji rozprzestrzenił się na całą Europę, związany był z literaturą fin de siecle’u (końca wieku). W Polsce był wyraźnie widoczny w twórczości Młodej Polski. Ogólna definicja dekadentyzmu obejmuje:
- postawę światopoglądową, filozoficzną,
- postawę artystyczną.
Były one ze sobą ściśle połączone, obie rozwinęły się pod koniec XIX wieku, choć można byłoby uznać, że postawa estetyczna jest wynikiem tej światopoglądowej.
Dekadentyzm – cechy
Postawę dekadencką charakteryzuje przede wszystkim:
- lęk przed nowym, przed niechybną katastrofą,
- przekonanie o schyłku pewnej epoki,
- przewartościowanie a nawet negacja dotychczasowych norm społecznych, wartości moralnych, autorytetów,
- związany z tym irracjonalizm, pesymizm, emocjonalizm i ogólnie pojęta negacja.
Podstawy dla dekadentyzmu dała filozofia Arthura Schopenhauera i Fryderyka Nietzschego. Chodziło przede wszystkim o lęk przed postępem technicznym, który traktowano jako zagrożenie dla naturalnych więzi międzyludzkich, podmiotowości, indywidualności. Dekadentom towarzyszyło przekonanie o nadchodzącej zagładzie cywilizacji. Wierzono bowiem, że po okresie intensywnego rozwoju przychodzi obumieranie, stąd mowa o zmierzchu kultury europejskiej, jej wartości moralnych i społecznych.
Dekadentyzm ujawnił się w twórczości symbolistów francuskich, modernistów, spośród których najważniejsi to Charles Baudelaire i Paul Verlaine. Akcentowali oni w swojej poezji:
- rozpad uczuć,
- przekonanie o bezsensowności istnienia, braku celu
- niewiarę w możliwość walki ze światem,
- przekonanie o niemocy twórczej.
Fot. Adobe Stock
