Starożytność to epoka, do której odnosili się właściwie wszyscy późniejsi twórcy. Albo kontynuowali wzorce klasyczne z Homera, Horacego lub Sofoklesa, albo świadomie je negowali. Literatura starożytna to bowiem podstawa, której zawdzięczamy dalszy rozwój twórczości człowieka.
Literatura grecka i rzymska, bo to one przede wszystkim tworzą trzon tego okresu, stworzyły pewien kanon piękna, proporcji, stylu, kompozycji utworów. Cały ten zestaw cech określamy mianem klasycyzmu.
Starożytność w literaturze – liryka i jej przedstawiciele
Literatura starożytnej Grecji i Rzymu jest bardzo różnorodna. Nie inaczej jest w przypadku liryki, a więc utworów wierszowanych. Starożytnym zawdzięczamy wiele wzorców konkretnych gatunków:
- Horacy uważany jest za twórcę gatunku pieśni, ody (sam nazywał je carmina) – wzorowała się na nim cała literatura europejska co najmniej do XVIII wieku, w tym Jan Kochanowski;
- Safona stworzyła wyjątkowe pieśni o miłości, natomiast zapamiętana została jako twórczyni czterowersowej strofy safickiej;
- epigramat, czyli bardzo krótki, ale wyjątkowo celny i niejednokrotnie dowcipny utwór, stworzył Symonides;
- Tyrtajos uchodzi zaś za twórcę poezji wzywającej do walki za ojczyznę.
Iliada i Odyseja Homera, czyli starożytna epika
Iliada i Odyseja Homera to jedne z absolutnie najważniejszych utworów dla historii literatury w ogóle. Iliada opowiada o wojnie trojańskiej, a właściwie jednym z jej epizodów rozgrywającym się na samym końcu dziesięcioletniej wojny. Bohaterzy Iliady tacy jak Achilles, Agamemnon, Hektor czy Parys na stałe zapisali się w kulturze europejskiej. Z kolei Odyseja to opowieść o powrocie Odysa z wojny trojańskiej do domu, czyli Itaki, który trwał aż dziesięć lat. Podróż ta pełna była różnych perypetii bohatera, które stanowią osobne historie. Epos Homera jako gatunek później rozwinął się w powieść.
Dramat a literatura starożytnych Greków
Literatura starożytna obejmuje również dramat, który przeznaczony był do wystawienia podczas igrzysk i świąt poświęconych bogowi Dionizosowi. Teatr starożytny wywodzi się wprost w obrzędów religijnych. W tragedii greckiej największą rolę odgrywa fatum – przeznaczenie, natomiast bohaterowie postawieni są przed konfliktem tragicznym. Niezależnie od tego, czy postąpią zgodnie ze swoimi przekonaniami, czy poddadzą się sile wyższej – i tak przegrają, dopełniając swojego przeznaczenia. Widz przyglądający się tym zmaganiom bohaterów tragicznych doznaje katharsis – oczyszczenia. Wszystkie te zasady spisał Arystoteles w swojej Poetyce, za największego twórcę tragedii uznając Sofoklesa. Jego słynne dramaty to m.in. Antygona i Król Edyp.
Zobacz także: Epoki literackie – ramy czasowe, różnice, przedstawiciele
Fot. Adobe Stock
