Renesans w literaturze to przede wszystkim odrodzenie ideałów antycznych. Twórczość renesansowa nie polegała jednak wyłącznie na kopiowaniu utworów i motywów z antyku.
Renesans w literaturze to głównie zwrot w stronę człowieka, jego „tu i teraz”.
Cechy literatury renesansu
Literatura renesansu, jak sama nazwa wskazuje, cechuje się odrodzeniem ideałów antycznych (zakorzenionych w sztuce i literaturze starożytnej) . Po okresie tzw. ciemnych wieków, za jakie twórcy renesansu uważali średniowiecze, ponownie powrócono do:
- skupienia się na człowieku (tzw. antropocentryzm i humanizm) od każdej możliwej strony – politycznej, społecznej, indywidualnej (duchowej i cielesnej);
- idei harmonii w dziele – np. formy ody u Horacego, z której czerpał Kochanowski;
- antycznych i biblijnych bohaterów, historii, za pomocą których tłumaczono rzeczywistość dookoła;
- antycznej filozofii – zwłaszcza stoicyzmu i epikureizmu.
Wzorcem osobowym w renesansie był przede wszystkim humanista, realizujący antyczne hasło Terencjusza: „Jestem człowiekiem i nic co ludzkie nie jest mi obce”. Oprócz tego wskazywano na mądrego szlachcica-ziemianina, wykształconego dworzanina i patriotę – obywatela troszczącego się o dobro ojczyzny.
Najważniejsze motywy w literaturze renesansu
Do najważniejszych motywów i tematów w literaturze renesansu zaliczyć można:
- człowieka i jego sprawy (emocje, uczucia, grzechy, występki) – Boska komedia Dantego, Dekameron Boccaccia;
- miłość, która jest sensem życia – Sonety do Laury Petrarki, Romeo i Julia Szekspira;
- władzę, po którą sięga się wszelkimi dostępnymi środkami – Książę Niccolo Machiavellego, Makbet Szekspira;
- motyw cierpienia w literaturze renesansu, który jest ściśle związany z kondycją człowieka – Boska Komedia Dantego, sonety Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego;
- motyw wsi jako arkadyjskiego miejsca – wybrane utwory Jana Kochanowskiego, Sielanki Szymona Szymonowica.
Renesans w literaturze polskiej
Renesans jako epoka literacka to także czas, kiedy twórcy wreszcie rozpoczęli pisanie w językach narodowych. Do tej pory dominującym językiem artystów była łacina. Prekursorem pisania po polsku stał się Mikołaj Rej, który w swojej twórczości podejmował ważne tematy społeczne (Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem). Najważniejszym literatem w Polsce był Jan Kochanowski – twórca pieśni tworzonych w duchu horacjańskim, lekkich fraszek, a także słynnego cyklu poświęconego zmarłej córce Urszuli – Treny. Oprócz tego należy pamiętać o Szymonie Szymonowicu i Mikołaju Sępie-Szarzyńskim.
