Aby precyzyjnie wyjaśnić znaczenie słowa „konformizm”, warto sięgnąć do jego źródeł. Wywodzi się z łaciny, gdzie słowo conformo oznacza „nadaję kształt”. W stosunku do ludzi należy tłumaczyć to jako kształtowanie opinii, tak aby pasowała do przekonań grupy, do której należę.
Co ciekawe, samo pojęcie konformizmu wiąże się z dziejami Kościoła anglikańskiego z XVII wieku. Konformistami nazywano wyznawców tego kościoła, a ich przeciwników nonkonformistami. Obecnie pojęcie konformizmu jest znacznie szersze.
Czym jest konformizm?
Konformizm nie jest pozytywnym zjawiskiem. A czym jest konformizm konkretnie? Jest to uleganie wpływom osób czy grupy osób, przyjmowanie narzuconych wartości. Ktoś, kto przyjmuje taką postawę, rezygnuje ze swoich wartości i przekonań, bezkrytycznie przyjmując zasady panujące w danej grupie. Co bardzo ważne, nie jest do nich przekonany, ale z różnych przyczyn przyjmuje je i prezentuje na co dzień. Postawa konformizmu wyklucza wszelką tolerancję na inne poglądy czy wartości.
W związku z tym, że pojęcie to związane jest z życiem w grupie, często nazywa się je konformizmem społecznym. Z kolei osoby, które postępują w ten sposób całkowicie świadomie, dla osiągnięcia korzyści, nazywane są oportunistami. Bardzo zbliżonym pojęciem jest koniunkturalizm, a dotyczy on wykorzystywania odpowiedniej sytuacji w danym momencie do osiągnięcia własnego celu.
Rodzaje i przykłady konformizmu
Dlaczego ludzie bywają konformistami? Przyczyn jest kilka.
- Lęk przed odrzuceniem – osoby prezentujące odmienne poglądy boją się ośmieszyć czy wejść w konflikt z innymi ludźmi. Taką postawę określa się konformizmem normatywnym. Jej przykłady znajdziemy w codziennym życiu. Gdy w grupie pada hasło o zbiórce na jakiś cel, to jeśli wszyscy się dorzucają, my też to zrobimy, choć nie zgadzamy się z celem tej akcji.
- Chęć posiadania racji – tego typu konformizm występuje wtedy, kiedy ktoś nie wie, jak należy się zachować i naśladuje innych. Jeśli grupa zachowuje się w określony sposób, ja powinienem robić tak samo. Nazywa się go inaczej konformizmem informacyjnym. Przykładem takiego konformizmu jest sytuacja, kiedy jesteśmy w nowym nieznanym towarzystwie. Aby się odnaleźć, będziemy naśladować zachowania osób, które są w tej grupie dłużej.
- Ludzie są zmuszani też do konformizmu przez nagradzanie zachowań akceptowanych w grupie, a karani za działania sprzeczne z nimi. Takiemu konformizmowi ulegają np. członkowie sekt. Drastycznym przykładem tego typu konformizmu jest historia sekty Świątynia Ludu. Jej członkowie byli tak ulegli wobec przywódcy, że na jego rozkaz popełnili zbiorowe samobójstwo.
Jak uniknąć konformizmu w życiu nastolatka?
Osoby, które potrafią oprzeć się pokusie konformizmu, nazywane są nonkonformistami. Bardzo zbliżonym określeniem jest asertywność, czyli posiadanie i wyrażanie własnego zdania bez względu na opinię innych. Pierwszym krokiem w opieraniu się konformizmowi jest zdanie sobie sprawy z tego, że mu ulegamy. Osoby, które potrafią tego dokonać, są intelektualnie niezależne od wpływu środowiska. Takie osoby potrafią:
- odkryć motywy decydujące o ich działaniach, poglądach, zdają sobie sprawę, kiedy robią coś, bo tak uważają, a kiedy jest to wpływ innych ludzi,
- wyciągnąć odpowiednie wnioski z powyższych przemyśleń, wiedzą, dlaczego tak reagują,
- zmienić swoją postawę, jeśli zrozumieją, że do tej pory zachowywały się konformistycznie i nie chcą dalej tego robić.
Warto raz na jakiś czas wykonać takie ćwiczenie i sprawdzić, czy czasem nie postępujemy jak konformiści.
