Najkrótsza definicja cenzury to kontrolowanie przekazywania informacji, co ogranicza wolność wyrażania myśli i przekonań. Polega na kontroli audycji, informacji, artykułów, widowisk, wpisów internetowych itp. przez cenzora. To on decyduje, czy dana informacja jest zgodna z prawem, polityką państwa lub regułami obronności i może być przekazana społeczeństwu.
Cenzura może być państwowa lub prywatna. Najczęściej cenzura państwowa ma przynieść korzyści władzy, która wprowadza cenzurę. Wówczas do społeczeństwa trafiają te informacje, które są wygodne dla władzy. Niekiedy cenzura jest też buforem bezpieczeństwa przed ujawnianiem informacji poufnych lub zagrażających bezpieczeństwu ludzi. Wszyscy zauważamy cenzurę w internecie – zwłaszcza na portalach społecznościowych. Dotknęła ona między innymi nawet Donalda Trumpa prezydenta USA czy popularny profil Demotywatory, który został ostatnio zablokowany na facebooku. Jak zatem działa cenzura?
Cenzura kiedyś i dziś. Kto, po co i jak dziś wprowadza cenzurę?
W Polsce cenzura pojawiła się już w XV wieku, ale najbardziej rozwinęła się w czasach PRL, czyli w latach 1944–1990. Wtedy działał Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk zakazujący wydawania książek, publikowania audycji telewizyjnych i radiowych, które nie były zgodne z oczekiwaniami władzy. Autorzy często musieli zgodzić się na usunięcie części swoich tekstów i przerobienie reszty, tak aby nie było widać ingerencji cenzury. Przez takie działania nierzadko książki czy spektakle teatralne zupełnie traciły swój sens.
Cenzurę w naszym kraju oficjalnie zniesiono w 1990 roku, ale nie zniknęła zupełnie. Przekazywanie obecnie przez niektóre stacje telewizyjne czy radiowe tylko części informacji jest właśnie cenzurą i manipulacją, ponieważ przez to odbiorcy mają taki obraz rzeczywistości, jaki chce przekazać wydawca (państwowy lub prywatny), ale nie zawsze jest to obraz prawdziwy.
Jakie są rodzaje cenzury?
Cenzura ma kilka różnych rodzajów. Nie wszystkie są stosowane w takim samym zakresie na całym świecie. W różnym stopniu są jednak praktykowane. Oto przykłady cenzury:
- cenzura prewencyjna polega na kontrolowaniu wszystkich informacji, zanim zostaną przekazane do publikacji, a także na zakazie publikowania informacji na dany temat bez zgody cenzora,
- cenzura prawa związana jest z karami za publikowanie treści zakazanych w danym państwie,
- cenzura religijna zakazuje przekazywania treści, które mogą krytykować religię, jej wyznawców czy kapłanów,
- cenzura polityczna to ograniczenie wolności słowa, szczególnie jeśli dotyczy krytyki władzy,
- cenzura obyczajowa to nakazy i zakazy narzucone przez kulturę danego kraju i obowiązujące prawo. W Polsce ma na celu głównie ochronę nieletnich przed nieodpowiednimi treściami. Materiały zagrażające bezpieczeństwu dzieci i młodzieży są śledzone i blokowane w internecie, a ich autorzy ścigani przez prawo. W Polsce będą to np. groźby, nawoływanie do przestępstw i treści o charakterze pornograficznym.
Mimo, żę nieoficjalnie, cenzura w Polsce istnieje do dziś, choć oczywiście nie jest tak rygorystyczna. Jak się ona objawia? Niektóre filmy nie są dystrybuowane w naszym kraju ze względu na liczne sceny przemocy. Co ciekawe w wybranych kinach nie był wyświetlany film „Kler” ze względu na przedstawioną tam krytykę duchowieństwa. Niektóre strony internetowe zawierające przemoc są blokowane. Częstą praktyką cenzury internetowej jest blokowanie przez wydawców obraźliwych i agresywnych wpisów i komentarzy na forach internetowych, a także wpisów zawierających podejrzane reklamy.
Fot. Adobe Stock
