Zabawy językowe dla dzieci i młodzieży to ciekawa alternatywa dla innych gier. Spróbuj, a zobaczysz, że układanie wyrazów lub zdań czy odkrywanie innego znaczenia pod tym, które widać na pierwszy rzut oka, sprawia niemałą frajdę.
Zabawy językowe oprócz tego, że bawią, to także uczą. Pozwalają sprawdzać znajomość reguł języka.
Czym są zabawy językowe?
Zabawy językowe przede wszystkim mają służyć „testowaniu” możliwości języka. To rodzaj rozrywki umysłowej, w ramach której sprawdza się wiedzę uczestników gry dotyczącą zasad rządzących językiem. Zabawy językowe bardzo często nie mają nic wspólnego z logicznymi, spójnymi i w pełni sensownymi komunikatami. Chodzi w nich na przykład o to, aby dostrzec możliwości słowotwórcze, jakie daje określony zestaw liter. Można sprawdzać znaczenia słów podobnie brzmiących. Można w końcu próbować tworzyć zdania, które zawierają w sobie wszystkie litery alfabetu. To tylko kilka wybranych przykładów tego, w co może zamienić się zabawa językowa.
Warto jednak zaznaczyć, że zabawa zabawą, ale takie gry to świetny sposób na poszerzanie wiedzy o języku.
Rodzaje zabaw językowych dla dzieci
Zabawy językowe to bardzo szeroka kategoria. Znajduje się tutaj dużo zjawisk, które dotyczą pojedynczych słów. Niektóre jednak opierają się na układaniu krótszych, a nieraz bardzo długich zdań.
Anagram
Anagram to wyraz, który powstaje z ułożenia tych samych liter budujących inne słowo. Chodzi o przestawienie porządku liter, które zmienia znaczenie wyrazu, np. kot – kto.
Kalambur
Kalambur to gra słów, które mają podobne brzmienie, ale ich znaczenie jest zupełnie inne (chodzi najczęściej o paronomazje i homonimy), np. historyk – histeryk. Gra słów może się opierać także na konieczności odgadywania znaczenia słów na podstawie krótkich podpowiedzi (np. jednego wersu w wierszyku). Połączenie kilku takich słów daje rozwiązanie.
Lipogram
Lipogram to tekst, w którym autor specjalnie nie używa konkretnej litery. Chodzi najczęściej o taką literę, która w danym języku normalnie pojawia się bardzo często (np. w języku polskim – r, l, s).
Łamaniec językowy
Konstrukcja językowa (czasami dwa słowa, czasami zdanie), która bazuje na ustawieniu obok siebie podobnych, ale różniących się w wymowie głosek (np. s – sz). Wyraźne wymówienie takiego zdania to prawdziwy wyczyn, np. szedł Sasza suchą szosą.
Zobacz także: Łamaniec językowy – co to jest i do czego służy?
Metagram
Metagram to wyraz, który od innego różni się tylko jedną literą, np. kos – los, kawa – ława.
Palindrom
Palindrom to taki wyraz (może być także zdanie), który czytany od prawa do lewa i od lewa do prawa wygląda i brzmi tak samo, np. kajak, kobyła ma mały bok.
Pangram
Pangram to słowo, fraza lub zdanie zawierające w sobie wszystkie litery danego języka. Najtrudniejsza wersja to taka, w której każda litera występuje tylko raz, np. Mężny bądź, chroń pułk twój i sześć flag.
Spuneryzm
Spuneryzm to zestawienie obok siebie dwóch wyrazów, w których zamienione zostały pierwsze litery, co daje zupełnie inne konstrukcje i znaczenie. Najczęściej używane dla ukrycia znaczeń erotycznych, przekazania w ukryciu nieprzyzwoitej treści.
Zabawy językowe, które ćwiczą mowę
Podstawową zabawą, która wpłynąć może pozytywnie na twoją dykcję, wyrazistość mówienia, jest łamaniec językowy. Opiera się on w końcu na zestawieniu podobnych do siebie głosek, których wyraźne wymówienie może stanowić problem. Z łamańców językowych niejednokrotnie korzystają aktorzy, prezenterzy, konferansjerzy. Z jednej strony bowiem wymawianie tych trudnych konstrukcji językowych ćwiczy dykcję, z drugiej – służy rozgrzaniu aparatu mowy, więc idealnie sprawdza się przed publicznym występem.
Zabawy językowe w literaturze
Mistrzem zabaw językowych był Julian Tuwim. Zabawa językiem stanowiła podstawę niejednego jego wiersza. Poeta wykorzystywał ją także w swoich tekstach do występów kabaretowych i szopek politycznych. Zbiorem wielu zabaw językowych jest jego słynna książka „Pegaz dęba”. W dwudziestoleciu międzywojennym, czyli okresie, w którym tworzył Tuwim, chętnie sięgano po różnego rodzaju zabawy językowe. Tradycję tę twórczo kontynuował przede wszystkim Stanisław Barańczak w tomie „Pegaz zdębiał”.
Warto pamiętać także, że wiele zabaw językowych odnaleźć można w twórczości poetów barokowych, przede wszystkim Jana Andrzeja Morsztyna.
Zabawy językowe w tekstach kultury
Zabawy językowe pojawiają się przede wszystkim w różnego rodzaju satyryczno-kabaretowych tekstach kultury. Znaleźć je można w piosenkach, krótkich wierszykach wypowiadanych przez postaci w kabaretach. Szczególnie często wykorzystywany jest spuneryzm, który bazuje na świadomym zestawianiu ze sobą słów podobnie brzmiących, ale o zupełnie innym znaczeniu.
Jakie dają korzyści?
Gry i zabawy językowe można testować nie tylko na języku polskim. Możesz z nich uczynić zabawę w gronie kolegów, zaprosić do niej rodziców, dziadków. Język w tym przypadku to doskonałe narzędzie rozrywki, nie mniej ciekawe od gier planszowych czy komputerowych. Zabawa w kalambury, szarady lub siłowanie się na jak najsprawniejsze wypowiedzenie łamańców językowych może wciągnąć każdego.
Z takiej zabawy jest niemało korzyści. Z jednej strony ćwiczyć możesz w ten sposób sprawność własnej mowy. Im lepiej radzisz sobie z łamańcami, tym wyraźniej mówisz. Z drugiej strony lipogramy czy metagramy pozwalają odkrywać możliwości języka, poszerzają twoje zdolności kojarzenia pojęć, często też pozwalają wydobyć ukryte dwuznaczności lub podobieństwa. Nie bez powodu tego typu zabawy wykorzystywane są przy nauce języków obcych. Spójrz na swoje ćwiczenia do angielskiego lub hiszpańskiego, a odkryjesz tam niejeden metagram czy anagram, ale nie tylko.
Im częściej będziesz próbować takiej rozrywki, tym łatwiej będzie ci przychodziło posługiwanie się językiem na lekcjach, w formach pisanych, podczas różnego rodzaju wystąpień.
