Czy wiesz, co to jest Marzanna? Otóż Marzanna to według przedchrześcijańskich słowiańskich wierzeń bogini zimy i śmierci, ale też odrodzenia. Jest to również nazwa kukły przedstawiającej tę boginię, którą w rytualny sposób palono bądź topiono w czasie wiosennego święta (Jarego Święta), aby przywołać wiosnę.
W starosłowiańskich czasach powitanie wiosny świętowano nawet kilka dni. Ważnym obrzędem było topienia Marzanny lub jej palenie. Odbywało się to zwykle w pierwszy dzień wiosny – przypadający w okolicy równonocy wiosennej (21 marca). Kolejne rytuały związane były z wietrzeniem, sprzątaniem domostw, okadzaniem ich ziołami i dekorowaniem młodymi gałązkami, a także świętowaniem (pieczeniem kołaczy, malowaniem jajek). Dziś tradycja powitania wiosny ogranicza się do topienia marzanny w pierwszy dzień kalendarzowej wiosny, czyli 21 marca. Wiele osób odchodzi jednak od tego zwyczaju uznając uśmiercanie kukły za zbyt drastyczne. W szkołach króluje kolorowy Dzień Wagarowicza.
Jak wygląda Marzanna? Kukła ma postać ludzką
Od najdawniejszych czasów kukła Marzanny robiona była ze słomy. Przypominała postać ludzką – młodą kobietę lub starą babę. Słomianą kukłę owijano białym płótnem i przyozdabiano koralami oraz wstążkami. Z czasem, w zależności od regionu, ubierano ją w strój lokalny lub łachmany.
Zwyczaj topienia Marzanny i związane z tym wierzenia
Topienie Marzanny lub jej palenie oznaczało uśmiercenie zimy i miało zapewnić szybkie nadejście upragnionej wiosny, urodzaj i dobrobyt. A jak wyglądał rytuał? W całodniowym pochodzie marzannę oprowadzano po wsi i podtapiano w kałużach, okolicznych strumieniach, stawach lub innych zbiornikach wodnych. Na koniec – pod wieczór wyprowadzano ją poza zabudowania, podpalano i wrzucano do wody. Obrzędom towarzyszyły śpiewy i zabawy. Po rozprawieniu się z Marzanną zwykle wracano do wsi z gaikiem, czyli zielonymi gałązkami lub młodą choinką, przyozdobioną kolorowymi wstążkami i jajkami.
W czasach chrześcijańskich próbowano zakazać tych pogańskich, starosłowiańskich obrzędów, ale rdzenne zwyczaje były znacznie silniejsze i tradycja topienia Marzanny przetrwała do dziś w kulturze ludowej. Wiele z symboli wiosennego święta można też odnaleźć w wielkanocnych ozdobach i zwyczajach.
Źródła:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Marzanna
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Jare_%C5%9Awi%C4%99to
Fot. Adobe Stock
