AktualnościHistoriaŚwiat wokół nas

Rzecznik Praw Obywatelskich – co to za urząd, kto obecnie jest rzecznikiem i ile trwa kadencja?

15 lipca 1987 r. uchwalona została Ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Artykuł 1, punkt 2 określa zadania rzecznika: „Rzecznik Praw Obywatelskich, zwany dalej »Rzecznikiem«, stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innych aktach normatywnych, w tym również na straży realizacji zasady równego traktowania”.

Kadencja Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) w Polsce trwa 5 lat, a jej bieg rozpoczyna się w dniu zaprzysiężenia przed Sejmem. Początkowo kadencja trwała 4 lata, a kadencję 5-letnią wprowadziła nowelizacja Ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich z 2000 roku.

Kto może być Rzecznikiem Praw Obywatelskich?

Według Ustawy rzecznikiem może być obywatel polski, który wyróżnia się wiedzą prawniczą, odpowiednim doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem w związku ze swoimi walorami moralnymi i wrażliwością społeczną. Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu. Wniosek o powołanie rzecznika złożyć może marszałek Sejmu lub grupa 35 posłów. Jedna osoba może pełnić tę funkcję najwyżej dwie kadencje, ale co ciekawe w Polsce przyjęło się, że nie powołuje się rzecznika na drugą kadencję. Zadania Rzecznika Praw Obywatelskich są dokładnie określone.

Pierwszym Rzecznikiem Praw Obywatelskich w Polsce była prof. dr hab. Ewa Łętowska, a obecnie (kwiecień 2021) RPO jest dr hab. Adam Bodnar. Powołany został 24 lipca 2015 roku i choć jego kadencja już wygasła, zgodnie z przepisami pozostał na stanowisku, gdyż parlament nie wyłonił jego następcy. 14 kwietnia 2021 Sejm wybrał kandydaturę nowego rzecznika. Na stanowisko to proponowany jest Bartłomiej Wróblewski z PiS, ale jego kandydatura musi jeszcze zostać zatwierdzona przez Senat. Do czasu objęcia stanowiska przez nowego RPO lub do wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niekonstytucyjnym przedłużeniu kadencji, funkcję RPO będzie sprawował Adam Bodnar. 

Skrócona kadencja Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce

Rzecznik Praw Obywatelskich może zostać odwołany przed końcem swojej kadencji z kilku przyczyn. Określone są one w art. 7 Ustawy. Kadencja RPO zostaje przerwana, jeśli rzecznik:

  • zrzekł się wykonywania obowiązków;
  • stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby, ułomności lub upadku sił – stwierdzonych orzeczeniem lekarskim;
  • złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu;
  • sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu.

Rzecznika odwołuje się na wniosek marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów. Za odwołaniem rzecznika w głosowaniu musi być przynajmniej 3/5 posłów. W Polsce do takiej sytuacji jeszcze nie doszło, choć jedna kadencja została przerwana. Piastujący to stanowisko od lutego 2006 roku dr Janusz Kochanowski zginął tragicznie w katastrofie smoleńskiej.

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

Oprócz krajowych RPO funkcjonuje instytucja Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Została powołana na podstawie traktatu z Maastricht z 1992 roku. Inauguracja Biura ERPO, które swoją siedzibę ma w Strasburgu, miała miejsce 8 kwietnia 1997 roku. Tak jak polski rzecznik zajmuje się sprawami obywateli polskich, tak rzecznik europejski ma za zadanie wspierać obywateli całej Unii. Rozpatruje skargi każdej osoby lub instytucji działającej na terenie UE na działania różnych urzędów i organizacji wspólnoty europejskiej. W takiej sytuacji rzecznik ma obowiązek przeprowadzenia kontroli w instytucji, na którą złożono skargę. Rzecznika wybiera Parlament Europejski, do tej instytucji składa on też corocznie sprawozdania ze swojej działalności.

Zobacz także: Co to są prawa człowieka i kto ich strzeże?

Fot. Pixabay

Polecane artykuły
AktualnościRelacje społeczneŚwiat wokół nas

Caritas Polska i WOŚP – jak działają największe fundacje charytatywne w Polsce?

W Polsce nie brakuje wielu ciekawych i wartościowych akcji charytatywnych prowadzonych…
AktualnościHistoria

Co to jest adwent i co oznacza? Kiedy zaczyna się adwent?

Adwent to słowo pochodzące z łaciny, „adevntus”, czyli w tłumaczeniu adwent…
Relacje społeczneŚwiat wokół nas

Zostań pomocnikiem świętego Mikołaja – jak pomóc innym przed świętami?

Okres przedświąteczny to wyjątkowy czas, kiedy wszyscy jeszcze bardziej chcemy czynić…