Mniejszości etniczne i narodowe stanowiły kiedyś bardzo dużą część polskiego społeczeństwa. Wszystko zmieniło się po II Wojnie Światowej. Dzisiaj mniejszości jest w naszym kraju znacznie mniej. Tym bardziej jednak trzeba je chronić i szanować.
Mniejszości etnicznych i narodowych absolutnie nie można dyskryminować. Warto zaś poznać naszych etnicznych „sąsiadów”.
Co to są mniejszości etniczne – przykłady
Mniejszości etniczne w Polsce są silnie obecne od dawna. Za mniejszość etniczną uznaje się grupę ludzi o podobnym pochodzeniu, doświadczeniach kulturowych, historycznych (czyli tzw. grupę etniczną), która żyje na terytorium danego państwa, ale odróżnia się od większości jego mieszkańców pochodzeniem, kulturą, religią, często także językiem. Mniejszość etniczna to grupa, która mimo swojej odrębności kulturowo-historycznej nigdy nie posiadała własnego państwa. Uznaje się ją natomiast za najwyższą formę rozwoju grupy społecznej. Wyżej jest już tylko organizacja państwowa.
Warto zwrócić uwagę, że mniejszość etniczna z jednej strony dąży do zachowania swojej odrębności i odmienności kulturowej. Z drugiej zaś funkcjonowanie na terenie danego państwa uruchamia silne procesy asymilacji kulturowej, w wyniku której przedstawiciele danej mniejszości często przyjmują (część) dominujących w danej kulturze zwyczajów, zaczynają mówić językiem narodowym danego państwa itp.
W Polsce obecnie wyróżnia się cztery mniejszości etniczne:
- karaimską,
- łemkowską,
- romską,
- tatarską.
Ciekawostka
Państwo polskie chroni język kaszubski uznany za język regionalny. Kaszubi nie są co prawda uznawani za mniejszość etniczną, ale korzystają z części praw zapisanych w ustawie jako obywatele polscy posługujący się językiem kaszubskim.
Co to są mniejszości narodowe – przykłady
Mniejszość narodowa to grupa ludzi, które zamieszkuje na terenie danego państwa, ale odróżnia się od większości jego mieszkańców:
- językiem,
- kulturą,
- religią,
- pochodzeniem etnicznym (ma inne doświadczenia kulturowe i historyczne).
Mniejszość narodowa od mniejszości etnicznej odróżnia się tym, że posiada lub kiedyś posiadała własne państwo. Mniejszości narodowe bardzo często tworzą więc po prostu emigranci z innych krajów, którzy decydują się na osiedlenie w danym państwie.
W Polsce oficjalnie wyróżnia się dziewięć mniejszości narodowych:
- białoruską,
- czeską,
- litewską,
- niemiecką,
- ormiańską,
- rosyjską,
- słowacką,
- ukraińską,
- żydowską.
Zobacz także: Jakie mamy mniejszości narodowe w Polsce
Skąd się biorą mniejszości etniczne i narodowe?
Grupy etniczne w Polsce istniały właściwie od samego początku istnienia państwa polskiego. Szczególnie wyraźnie wielokulturowość była obecna w Rzeczpospolitej Obojga Narodów (1569–1795). W Polsce w tamtym okresie bardzo silnie obecne były mniejszości narodowe:
- białoruska,
- ukraińska,
- litewska,
- żydowska.
Wśród mniejszości narodowych znajdowali się również Tatarzy i Kozacy.
Jeszcze przed II Wojną Światową mniejszości narodowe i etniczne stanowiły około ⅓ populacji państwa polskiego. Dzisiaj stanowią one jedynie kilka procent całego społeczeństwa. I pod tym względem Polska jest jednym z najbardziej homogenicznych państw w Europie. Do zmiany tej przyczyniła się z jednej strony II Wojna Światowa, w wyniku której zginęli nie tylko Żydzi. Naziści mordowali także inne mniejszości narodowe, np. Romów czy Łemków. Z drugiej strony polityka PRL skłoniła wielu ocalałych przedstawicieli mniejszości etnicznych i narodowych do emigracji. Polska straciła więc swój wielonarodowy i wielokulturowy charakter, który był naszym wyróżnikiem zarówno w okresie renesansu czy baroku, jak i w dwudziestoleciu międzywojennym.
Dzisiaj sytuacja się nieco zmienia ze względu na intensywny napływ ludności ukraińskiej i białoruskiej do naszego kraju. Są to najczęściej emigranci zarobkowi, którzy w rozwiniętej gospodarczo Polsce szukają szansy na lepsze życie. Spora część z nich ucieka także z powodów politycznych. Zamieszki za naszą wschodnią granicą doprowadzają do wzmożonej emigracji i osiedlenia się części uciekających w Polsce.
Czy wiesz, że…
W trakcie Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 roku jedynie 1,55% respondentów zadeklarowała narodowość niepolską. W przypadku 2,05% wskazano na dwie narodowości: polską i niepolską, a aż 97,09% osób określiło swoją narodowość jako polską.
Rozmieszczenie mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce
Przedstawicieli mniejszości narodowych i etnicznych można spotkać w całym kraju. Jest jednak w Polsce kilkadziesiąt gmin, w których co najmniej 10% mieszkańców stanowią przedstawiciele mniejszości. Przede wszystkim spotkać ich można w województwach przygranicznych, ale nie tylko:
- w województwie podlaskim mieszka sporo Białorusinów,
- w województwach opolskim i śląskim spotkać można wielu przedstawicieli mniejszości niemieckiej,
- Ukraińcy mieszkają przede wszystkim w województwach zachodniopomorskim, warmińsko-mazurskim, podkarpackim,
- Słowaków można spotkać w Małopolsce,
- najwięcej Żydów jest w województwach mazowieckim, dolnośląskim, opolskim,
- Ormian można spotkać przede wszystkim na Mazowszu,
- Łemkowie mieszkają w województwach dolnośląskim, małopolskim, lubuskim.
Prawa mniejszości w Polsce
Prawo mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce gwarantuje przede wszystkim Konstytucja. Rozwinięciem jej zapisów są poszczególne ustawy. Od 2005 roku w Polsce istnieje także Komisja Wspólna Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, której celem jest wspólna praca na rzecz realizacji praw mniejszości w Polsce, czyli:
- zakazu dyskryminacji mniejszości,
- zakazu istnienia organizacji, które dopuszczają lub promują nienawiść rasową i narodowościową,
- prawo do wolności zachowania i rozwoju własnego języka,
- prawo do wolności zachowania obyczajów,
- prawo do nauki języka mniejszości,
- prawo do swobody praktyk religijnych,
- prawo do tworzenia organizacji, które mają chronić kulturę i tradycję danej mniejszości.
Zobacz także: Jakie masz prawa? Poznaj trzy generacje praw człowieka
Fot. Kirił Szewczenko / Pixabay
