Średniowiecze to epoka, w której tematem przewodnim jest relacja Boga z człowiekiem. Jednym z głównych motywów jest więc też śmierć jako moment rozliczenia się z życia na ziemi.
Średniowiecze wypełniają przede wszystkim utwory o charakterze religijnym, nie brakuje jednak także tych opowiadających o rycerzach i władcach.
Charakterystyka średniowiecza jako epoki literackiej
Średniowiecze to epoka skoncentrowana przede wszystkim na budowaniu i popularyzacji wzorców dobrego życia, które gwarantują po śmierci dostanie się duszy do nieba. Cała literatura średniowieczna niezależnie od tego, czy religijna, czy świecka, podejmowała temat relacji Bóg – człowiek, dobrego życia oraz śmierci jako momentu przejścia.
W epoce średniowiecza literatura:
- rozpada się na nurt religijny i świecki,
- jest w większości anonimowa (postulat skromności autora),
- ma charakter alegoryczny w zdecydowanej większości utworów,
- spełnia funkcje parenetyczne i dydaktyczne, promując wzorce życia i postępowania (święty asceta, dobry rycerz – Pieśń o Rolandzie, sprawiedliwy władca).
Najpopularniejsze gatunki to hymn, pieśń, kazanie, epos rycerski, kronika. Ważnym elementem jest literatura hagiograficzna (o losach świętych, np. Legenda o Świętym Aleksym).
Motyw śmierci w literaturze średniowiecznej
Motyw śmierci w literaturze średniowiecznej jest niewątpliwie najbardziej rozpowszechniony. Warto jednak zwrócić uwagę, że zjawisko to portretowano na wiele różnych sposobów. Obrazy śmierci w średniowieczu są bardzo różne:
- godna, dostojna i spokojna śmierć bohatera pogodzonego ze światem, realizującego wzorzec ars moriendi w Pieśni o Rolandzie,
- śmierć w osamotnieniu i skrajnej nędzy, świadomie jednak wybranej z myślą o życiu wiecznym w Legendzie o Świętym Aleksym,
- śmierć groteskowa, ale jednocześnie potężna, pokazująca, że zrównuje wszystkich (tzw. dance macabre) niezależnie od tego, kim są w Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią,
- śmierć, która skłania do tego, aby tu i teraz się bawić, zanim nadejdzie koniec w Wielkim Testamencie Françoisa Villona.
Polska literatura w średniowieczu
Średniowiecze to epoka literacka, w której polska literatura nie rozwinęła się jeszcze w pełni, niemniej pojawiały się już pierwsze próby pisania po polsku. Do zabytków literatury średniowiecznej w Polsce należy oczywiście słynna Bogurodzica, czyli pierwszy hymn Polski. Z utworów religijnych uwagę zwracają m.in. Kazania Świętokrzyskie. Warto pamiętać także o kronikach Galla Anonima, Wincentego Kadłubka i Jana Długosza.
Fot. Pixabay
