Lipogramy to często wyraz ogromnej sztuki poetyckiej. To utwory pisane ze świadomym opuszczeniem wybranej litery, z reguły ważnej i często występującej w danym języku.
Wyobraź sobie opis burzy, w którym nie może być słowa „burza”, „gromy”, „chmury”, bo postanawiasz, że twój lipogram będzie pozbawiony litery „r”. Trudne, prawda?
Lipogram – co to jest?
Lipogram to przede wszystkim środek stylistyczny stosowany przez poetów. Polega on na opuszczeniu jednej wybranej głoski w całym utworze, fragmencie utworu lub zdaniu. Po łacinie lipogram oznacza po prostu „opuszczam literę”. Przeciwieństwem lipogramu jest antilipo lub transgram, czyli zjawisko, w którym każdy wyraz musi zawierać określoną literę.
Czy wiesz, że…
Lipogramy znane były już w starożytności. Na przykład greccy twórcy Nestor z Larandy i Tryfiodoros napisali lipogramatyczne adaptacje wielkich dzieł Homera. Nestor napisał „Iliadę”, a Tryfiodoros – „Odyseję”. Jedna i druga epopeja składały się z 24 ksiąg. Każda pomijała kolejną literę greckiego alfabetu.
Po co tworzy się lipogramy?
Lipogram to rodzaj swoistej zabawy językiem, sprawdzania jego możliwości, a także własnego kunsztu pisarskiego. Jednocześnie lipogramy często stają się łamigłówkami dla odbiorców, którzy muszą odgadnąć, o czym w danym tekście jest właściwie mowa.
Przykłady lipogramów. Czy trudno napisać lipogram?
Pisanie lipogramów nie sprawia problemu, jeśli postanowisz omijać literę „x”, kłopotów nie powinno ci sprawić także ominięcie „h” czy „ł”. Prawdziwa sztuka zaczyna się jednak, kiedy chcesz ominąć głoskę ważną dla polskiego języka:
- zrobił tak na przykład Julian Tuwim, kiedy napisał lipogram pozbawiony litery „r”, w języku polskim występującej bardzo często: „Słońce tego dnia wstało jakieś dziwnie leniwe, matowe, bez blasku. Około południa na powleczone niezwykłą bladością niebo wypełzły zwały skłębionych żółtych obłoków i w jednej chwili świat zasnuł się ciemnością” (fragment z książki „Pegaz dęba”);
- w powieści „Pustka” Georges Perec dokonał czegoś wyjątkowego, napisał tekst pozbawiony litery „e” – najpopularniejszej samogłoski występującej w języku francuskim.
Zobacz także: Co to jest palindrom? Jak się go tworzy?
Fot. Free-Photos/ Pixabay
