Czy wiesz, czym różnią się od siebie poszczególne rodzaje opadów i osadów atmosferycznych? Chociaż z deszczem, śniegiem i szronem mamy do czynienia na co dzień, zwykle nie zastanawiamy się, w jaki sposób powstają. Dowiedz się, co sprzyja deszczowi czy tworzeniu się szadzi.
Wśród podstawowych rodzajów opadów atmosferycznych wyróżnia się deszcz, mżawkę, śnieg i grad. Do osadów z kolei zalicza się przede wszystkim szron, szadź, gołoledź i rosę. Niektóre z nich są typowe dla zimy, inne zdarzają się nawet upalnym latem. Czy wiesz, od czego to zależy i jakie warunki pogodowe sprzyjają ich powstawaniu?
Czym są osady i opady atmosferyczne?
Opadami atmosferycznymi (hydrometeorami) nazywamy wszystkie formy, które spadają bezpośrednio z chmur. Opadem mogą być zarówno cząsteczki wody w stanie stałym, jak i w stanie ciekłym, które docierają na powierzchnię ziemi w wyniku działającej siły grawitacji. Powstają, kiedy para wodna skrapla się, a krople wody zwiększają swój ciężar i nie mogą dłużej unosić się w powietrzu.
Opady atmosferyczne dzielimy na ciągłe, czyli długotrwałe, jednostajne i o niewielkiej lub średniej intensywności oraz przelotne, charakteryzujące się większą intensywnością i krótkotrwałością.
Z osadem atmosferycznym mamy do czynienia, kiedy dane zjawisko pojawiło się w wyniku przetworzenia opadu atmosferycznego lub skraplania się pary wodnej bezpośrednio na powierzchni ziemi lub danym obiekcie (nie wysoko w chmurach). Osady atmosferyczne osadzają się na powierzchniach, których temperatura jest niższa niż temperatura pary wodnej. Możemy zaobserwować je m.in. na roślinach, gałęziach, szybach czy płotach.
Dlaczego pada deszcz?
Aby powstał deszcz, woda, która jest na ziemi, musi wyparować i stworzyć chmury. Jeśli chmury uniosą się wystarczająco wysoko, by się schłodzić, to para wodna zamieni się w krople wody. Deszcz pojawi się dopiero wtedy, kiedy kropelki wody zaczną łączyć się ze sobą i staną się dość ciężkie, żeby spadać na ziemię.
O deszczu mówimy w sytuacji, kiedy na ziemię docierają krople, których średnica przekracza 0,5 mm. Jeśli krople są mniejsze, wtedy taki opad atmosferyczny nazywamy mżawką.
Zobacz także: Co to jest deszcz, opad konwekcyjny i mżawka. Rodzaje i nazwy deszczu
Co to jest śnieg i jak powstaje?
Śnieg powstaje z pary wodnej, która w wyższych (chłodniejszych) warstwach atmosfery zamienia się w lodowe bryłki, czyli płatki śniegu. Każda śnieżynka ma na początku kształt sześcianu. Jednak zależnie od temperatury na jej brzegach mogą osadzać się kolejne niewielkie kryształki lodu, tworząc rozmaite formy. Najczęściej są to gwiazdki sześcioramienne, igiełki lub słupki.
Skąd się bierze grad?
Grad to jeden z większych opadów atmosferycznych w postaci bryłek lodu. Powstaje w chmurach burzowych typu cumulonimbus, przy temperaturze powietrza wyższej niż 0℃. Tworzy się w wyniku unoszenia się gorącej pary wodnej do wyższych, chłodniejszych warstw atmosfery. Tam para wodna najpierw zamienia się w kropelki wody, a następnie szybko zamarza. Odpowiednio ciężkie kryształki lodu zaczynają spadać na ziemię w postaci gradu. Temu opadowi atmosferycznemu często towarzyszy również deszcz.
Średnica kryształków, nazywanych gradzinami, zazwyczaj wynosi od 5 do 50 mm. Zdarzają się jednak gradobicia, czyli silne, gwałtowne opady gradu, podczas których na ziemię docierają znacznie większe gradziny. Jeśli ich wielkość przekracza 7 cm, stanowią poważne zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi oraz zwierząt.
Jak powstaje szron?
Szron powstaje przy ujemnej temperaturze powietrza w wyniku resublimacji. Proces resublimacji polega na tym, że para wodna, zamiast się skraplać i zamieniać w kropelki wody, od razu zamarza. Powstałe w ten sposób lodowe kryształki (szron) przywierają do powierzchni szyb samochodów, gałęzi czy roślin, a swoim wyglądem przypominają drobne igiełki lub włosie szczotki.
Co to jest szadź?
Szadź jest zjawiskiem podobnym do szronu. Również występuje pod postacią białego, zamarzniętego nalotu i osadza się na powierzchniach. Często ma kształt niewielkich igiełek, zwróconych w kierunku wiatru. Tworzy się, kiedy zimne powietrze (o temperaturze poniżej 0℃) miesza się z powietrzem wilgotnym, a para wodna zamienia się w kryształki lodu. Dzieje się to przy jednoczesnym kontakcie pary z zimnym przedmiotem, szronem lub szadzią, która osiadła w danym miejscu już wcześniej.
Pozostałe rodzaje opadów atmosferycznych
Poza deszczem, mżawką, gradem i śniegiem do opadów atmosferycznych zaliczamy również krupy śnieżne i lodowe. Z wyglądu krupy przypominają grad, jednak w przeciwieństwie do niego najczęściej są spotykane wiosną i jesienią, kiedy temperatura powietrza spada poniżej 0℃. Tworzą się w wyniku zamarzania kropelek wody na unoszących się w powietrzu śnieżynkach. Mają postać drobnych, białych ziarenek. Krupy śnieżne są miękkie, porowate i łatwo je zgnieść. Krupy lodowe z kolei wyróżniają się porowatym wnętrzem i otoczką z lodu.
Jakie jeszcze znamy osady atmosferyczne?
Oprócz wyżej wymienionych (szronu i szadzi) w przyrodzie występują jeszcze inne rodzaje osadów atmosferycznych:
- rosa – osad w postaci małych kropelek wody, osadzający się zazwyczaj wieczorem na powierzchni m.in. roślin, po ochłodzeniu się powietrza;
- gołoledź – osad powstający w wyniku zetknięcia się deszczu lub mgły z podłożem o temperaturze niższej od 0℃. Ma postać cienkiej i przezroczystej warstwy lodu;
- nalot ciekły – osad w postaci spływających po powierzchniach pionowych kroplach wody. Powstaje w wyniku skraplania się pary wodnej na wychłodzonych obiektach, np. ścianach budynków;
- nalot stały – osad w postaci lodu pojawiający się na wychłodzonych powierzchniach pionowych, podobnie do nalotu ciekłego.
Rys.: Adobe Stock
