Normy społeczne to mniej lub bardziej formalny drogowskaz, który w wielu sytuacjach pokazuje, jak się zachować, co robić, a czego nie. Mogą dotyczyć całego społeczeństwa lub mniejszych jego części. Niestety coraz częściej obserwujemy lekceważenie zarówno norm obyczajowych, jak i prawnych. Niektóre normy wynikają jednak z konserwatywnych tradycji. Nie przystają do współczesnego świata i te warto zmieniać.
Normy społeczne nie zawsze są idealne, ale zawsze potrzebne.
Czym są normy społeczne?
Normy społeczne to różnego rodzaju zasady postępowania, nakazy lub zakazy, które obowiązują całe społeczeństwa lub poszczególne grupy społeczne (np. wyznawców określonej religii, grupy wiekowe, osoby określonej płci, pozycji itp.). Mogą mieć mniejszy lub większy zasięg i być bardziej lub mniej formalne. Normy społeczne w szkole, pracy, domu porządkują nasze życie, wyznaczają granice postępowania, pomagają w formowaniu określonego rodzaju schematów działania. Bez nich nie byłoby społeczeństwa, byłby chaos.
Po co nam norma społeczna?
Funkcje norm społecznych mogą być różne:
- mogą one być trwałymi nakazami lub zakazami determinującymi sposób naszego postępowania;
- mogą stanowić wskazówkę, drogowskaz, jak się zachować, co zrobić (często dotyczy to norm moralnych czy obyczajowych), za ich nieprzestrzeganie jednak nie grozi jakaś szczególna kara;
- mogą być wzorcem zachowań, stylu życia, postępowania, do którego się dąży (często tak funkcjonują normy religijne i moralne).
Charakter i znaczenie norm społecznych
Rodzaje norm społecznych są różne i o różnej sile oddziaływania. Mamy do czynienia z normami prawnymi (najsilniej przestrzeganymi i najszerzej obowiązującymi), moralnymi, religijnymi, obyczajowymi i zwyczajowymi (o najniższej randze i kręgu oddziaływania).
Większość z nich kształtuje kulturę, wprowadza ład i porządek społeczny. Oprócz norm pozytywnych są niestety również negatywne. Często wynikają z konserwatywnych tradycji i zwyczajowej dominacji niektórych grup lub ról społecznych. Przykładem tego jest ukrywanie problemów domowych, wstyd przed ujawnianiem przemocy wśród domowników, a także bierność otoczenia – to nie są dobre zachowania. Podobnie jest z przypisywaniem czy wręcz nakazywaniem ról krzywdzących członków społeczeństwa. Przykładem może być patriarchalny model rodziny i oczekiwanie uległości kobiet, albo przeciwnie – ograniczanie zaangażowania mężczyzn w wychowywanie dzieci. Normy wprowadzają porządek, jednak tym nie do końca właściwym ze współczesnego punktu widzenia trzeba się przeciwstawiać i dążyć do ich zmiany. Normy mają bowiem służyć wszystkim, a nie tylko uprzywilejowanym grupom.
Fot. Adobe Stock
