Wybory pod kontrolą
Zadaniem obserwatora wyborów jest kontrolowanie prawidłowości ich przebiegu. Taka osoba musi przede wszystkim zwracać uwagę na przestrzeganie stosownych procedur w czasie głosowania.
W polskim prawie wyborczym mamy do czynienia z dwoma rodzajami obserwatorów wyborczych. Z jednej strony są to mężowie zaufania, a z drugiej obserwatorzy społeczni. Czym różnią się te dwie funkcje?
Mężowie zaufania reprezentantami kandydatów
Każdy kandydat czy komitet wyborczy ma prawo do wyznaczenia swojego przedstawiciela do pilnowania prawidłowości procesu głosowania w komisjach wyborczych. Funkcja ta nosi nazwę męża zaufania. Głównym zadaniem tych osób jest obserwacja przebiegu głosowania, a przede wszystkim zapobieganie wszelkim naruszeniom procedur, które mogłyby wpłynąć na utratę głosów przez kandydata, którego reprezentują. Mąż zaufania może wnosić uwagi i zastrzeżenia do protokołu, ale nie może wykonywać żadnych czynności przewidzianych dla członka komisji. Mężem zaufania może być obywatel polski, który ukończył 18 lat i nie kandyduje w wyborach.
Obserwatorzy społeczni – nowa instytucja w prawie wyborczym
Funkcja obserwatora społecznego została powołana stosunkowo niedawno, na mocy ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania organów publicznych. Obserwatorzy społeczni nie są przedstawicielami żadnego kandydata czy komitetu wyborczego. Prawo do ich wyznaczania (po jednym przedstawicielu do każdej komisji) mają fundacje lub stowarzyszenia, w których celach statutowych zapisana jest troska o demokrację, prawa obywatelskie oraz rozwój społeczeństwa demokratycznego. Obserwator społeczny ma prawo do kontrolowania każdego etapu pracy komisji wyborczej, poza przewożeniem i przekazywaniem protokołu głosowania. Obserwator społecznych musi spełniać takie same wymogi jak mąż zaufania.
Zobacz także: Co to jest badanie exit poll?
